Phương thuốc nhuận hạ

I-Nội dung

Các phương thuốc nhuận hạ có tác dụng nhuận tràng để chữa chứng táo bón do sốt gây mất tân dịch, hay bẩm tố hỏa vượng làm tỳ vị khô táo, hoặc do người già tân dịch giảm sút sau khi mắc bệnh lâu ngày, phụ nữ sau khi đẻ mất máu, mất tân dịch. Nấu do sốt cao hoặc bẩm tố hỏa vượng thì dùng thuốc nhuận hạ và hàn hạ tạo thành phương thuốc. Nếu do âm hư tân dịch giảm, huyết hư thì dùng các thuốc nhuận hạ phối họp với các thuốc bổ âm, bổ huyết tạo thành phương thuốc. Các phương thuốc nhuận hạ phần nhiều dùng cho nhũng bệnh có tính hòa hoãn nên các phương thuốc này có tác dụng tả hạ nhưng hùà hoãn.

II-Ma tử nhân hoàn

1. Thành phần:

   Ma tử nhân: 500g Đại hoàng: 500g

   Hậu phác: 250g Hạnh nhân: 250g

   Bạch thược: 250g Chỉ thực: 250g

2. Cách dùng: Các vị tán nhỏ thành bột mịn, dùng mật làm hoàn, mỗi lần uống 12g, ngày uống 2 lần, uống với nước ấm. Cũng có thể làm thang sắc căn cứ tỷ lệ nguyên phương để điều chỉnh.

3. Công dụng: Nhuận tràng tả nhiệt, hành khí thông tiện.

4. Chủ trị: Trường vị táo nhiệt, đại tiện bí kết, tiểu nhiều lần, lượng ít, tân dịch không đủ. Phân tích phưong thuốc:

   Hoả ma nhân nhuận tràng thông tiện là quân dược.

   Đại hoàng thông tiện tiết nhiệt, Hạnh nhân giáng khí nhuận tràng, Bạch thược dưỡng âm hoà lý cùng là thần dược.

   Chỉ thực, Hậu phác hạ khí phá kết, tăng cường công năng giáng tiết thông tiện, Mật ong có thể nhuận táo cùng làm tá dược.

5. Gia giảm:

   • Nếu tân dịch bị thương tổn thì gia thêm Sinh địa, Huyền sâm, Mạch đông.
   • Nếu khí hư thì gia thêm Hoàng kỳ, Đảng sâm.
   • Nếu huyết hư thì gia thêm Đương quy, Thục địa, Hà thủ ô.
   • Nếu trĩ sang xuất huyết thì gia Hoè hoa, Địa du.
   • Nếu nhiệt kết nặng gia thêm Mang tiêu.

6. Ứng dụng lâm sàng: Ngày nay thường dùng điều trị cho những người già, sản hậu tiện bí, hoặc tiện bí do thói quen, hoặc sau phẫu thuật.

7. Chú ý: Phụ nữ có thai không được dùng phương này.

III-Tế xuyên tiễn

1. Thành phần:

   Đương quy                    l6g                    Trạch tả                 06g

   Ngưu tất                       08g                   Thăng ma             04g

   Nhục thung dung         08g                   Chỉ xác                 04g

2. Cách dùng: sắc uống, chia 2 lần trong ngày, uống trước ăn.

3. Công dụng: ôn thận ích tinh, nhuận tràng thông tiện.

4. Chủ trị: Người già thận hư đại tiện bí kết, tiểu tiện trong dài, đầu váng, mắt hoa, lưng gối đau mỏi, sống lưng lạnh, sợ lạnh.

5. Phân tích phương thuốc:

   Nhục thung dung ôn bổ thận dương, nhuận tràng, thông tiện là quân dược.

   Đương quy cay ngọt, dưỡng huyết, hòa âm, nhuận tràng; Ngưu tất cường gân cốt, bổ can thận, dẫn thuốc đi xuống là thần dược.

   Trạch tả phối hợp với Ngưu tất đưa các vị thuốc đi xuống; Chỉ xác thông tràng, hạ khí là tá dược.

   Thăng ma nhẹ nên thăng dương khí, phối hợp với các vị thuốc trên làm chất thanh thì thăng, chất trọc thì giáng, là sứ dược.

6. Gia giảm:

   • Khí hư thì sịa. Nhân sâm.
   • Có hỏa gia Hoàng cầm.
   • Thận hư gia Thục địa.
   • Hư nặng thì không dùng Chỉ xác.

7. Ứng dụng lâm sàng: Ngày nay thường dùng điều trị đại tiện bí kết ở người già, thể trạng hư nhược và phụ nữ sau đẻ.